ෆේස්බුක්’ කියන්නේ නම කියූ මණින් අද උපන් දරුවාගේ සිට සිහිකල්පනාවක් ඇති මහල්ලා දක්වාම දන්නා දෙයක්. කිසිදු සීමා මායිමක් නොමැතිව ලොව පුරා (ඇතැම් රටවල තහනම් වුවත්) විහිදී පවතින සමාජ ජාලයක්. අදින් අවුරුදු 13 කට පෙර එනම් 2004 පෙබරවාරි 4 වැනිදා මාර්ක් සකර්බර්ග්, එඩුවාඩෝ සැවරින්, ඇන්ඩෲ මැකොලම්, ඩසටින් මොස්කොවිට්ස් සහ ක‍්‍රිස් හග්ස් යන අය එකතු වී ආරම්භ කළ මෙහි වර්තමාන ප‍්‍රධානියා වන්නේ මාර්ක් සකර්බර්ග්. සාමාන්‍ය පරිශීලකයන් තමන්ගේ අන්තර්ජාල දත්ත වියදම් කරමින් මෙය භාවිත කරන අතරේ 2016 වසර වන විට ෆේස්බුක් සමාගම ඒ පරිශීලකයන් බිලියන 2 හරහා ලබා ඇති ආදායම ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 27,638ක් වෙනවා. මේ අතරින් ශුද්ධ ආදායම ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 10,217ක් වෙනවා. 2017 ජුනි 30 වැනිදා වෙද්දී මෙහි සේවය කළ සේවකයන්ගේ සංඛ්‍යාව 20,658ක්. ඉන්ස්ට‍්‍රග‍්‍රැම්, මෙසෙන්ජර්, වටස්ඇප්, ඔකුලස් වී.ආර් යන ඒවා මෙහි උප සමාගම් විදියට හඳුන්වා දෙන්නට පුළුවන්. ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ කැලිෆෝර්නියා ප‍්‍රාන්තයේ මෙන්ලෝ උද්‍යානයේ මූලස්ථානය පිහිටුවා ඇති ෆේස්බුක් ආයතනය ගැන මේ සඳහන් කළ තොරතුරු බොහෝ දෙනෙක් දන්නා ඒවා වන්නට ඇති ඉඩකඩ බොහොමයි. නමුත් බොහෝ දෙනෙක් දන්නේ නැති බවට ඉඩ කඩක් ඇති තොරතුරු ද තිබෙනවා. මේ කියන්න යන්නේ ඒ වගේ විස්තර ටිකක්. 

ෆේස්බුක් එකේ මුල්ම මුහුණ 

ෆේස්බුක් කියන එක කෙළින්ම සිංහලයට හැරෙව්වොත් කියවෙන්නේ ‘මුහුණුපොත’ කියලා. තවත් අය ‘වත පොත’ වගේ නම් දාගෙන ඉන්නවා. කොහොම වුණත් මෙහි සාමාජික වෙන සෑම කෙනෙකුටම තමන්ගේ මුහුණේ පැහැදිලි පින්තූරයක් මෙයට දැමීමේ අවස්ථාව තිබෙනවා. මේ විදියට මුලින්ම මුහුණක් දාපු කෙනා තමයි ‘අල් පැසිනෝ’ කියන්නේ. ඔහු ඇමෙරිකානු රංගන ශිල්පියෙක්. නමුත් ඒ පින්තූරය දැම්මේ ඔහු නෙවෙයි. ඒක කළේ ෆේස්බුක් සමාගමින්මයි.

ෆේස්බුක් නිල් පාට ඇයි? 

ෆේස්බුක් එකේ ආරම්භකයා වගේම වර්තමාන ප‍්‍රධානියා වන මාර්ක් සකර්බර්ග් වර්ණ අන්ධතාවයෙන් පෙළෙන්නෙක්. ඔහුට රතු - කොළ කියන වර්ණ හොදින් පෙනෙන්නේ නැහැ. මේ නිසා ඔහුට හො`දින් පැහැදිලිව පෙනෙන නිල්, මෙහි මූලික වර්ණය ලෙස යොදාගෙන තිබෙනවා. ඒ වගේම විශ්වාසය සහ සුරක්ෂිතභාවය නිරූපණය කරන්නට ලොව පුරා භාවිත වන වර්ණයක් තමයි නිල් කියන්නේ. මේ නිසා මාර්ක් සකර්බර්ගේ වර්ණ අන්ධතාවය පැත්තකින් තිබ්බත් මේ පාට ෆේස්බුක් එකේ මූලධර්ම එක්ක හොදින් ගැළපෙනවා.

ෆේස්බුක් ලාංඡනය 

මේ ලාංඡනය නිර්මාණය කළේ මාර්ක් සකර්බර්ගේ මිතුරකු වගේම මෙහි ආරම්භයට දායාක වුණු ඇන්ඩෲ මැකලම්.

‘ලයික්’ බොත්තම

ෆේස්බුක් හි කවුරුන් හෝ දමන ලද දෙයකට අපගේ කැමැත්ත පළ කරන්නේ ‘ලයික්’ (Like) බොත්තමෙන්. කොහොම වුණත් ෆේස්බුක් හි මෘදුකාංග ඉංජිනේරුවකු වූ ඇන්ඩෲ බොස්වර්ත් මෙය මුලින්ම නිර්මාණය කළේ වෙනත් නමිකින්. එය හදුන්වනු ලැබුණේ ‘ ඕසම්’ (Awesome) නමින්. අනෙක් මෘදුකාංග ඉංජිනේරුවන් ද මෙයට මහත් කැමැත්තක් පළ කළා. නමුත් 2007 වසරේ දී මාර්ක් සක්ර්බර්ග් එය නිෂේධ කරමින් ‘ලයික්’ බොත්තම හඳුන්වා දුන්නා. අද එය ෆේස්බුක් පරිශීලකයන් මහත් කැමැත්තකින් භාවිත කළත්, එදා මාර්ක් ගත්තු තීරණය ගැන ෆේස්බුක් ආයතනයේ බොහෝ දෙනෙක් ඒ තරම් කැමැත්තක් දැක්වූයේ නැති බව ඇන්ඩෲ බොස්වර්ත් පවසනවා.

ෆේස්බුක් දත්ත ප‍්‍රමාණය 

ෆේස්බුක් වෙබ් අඩවියට හැම මොහොතකම එකතු වන පින්තූර, වීඩියෝ ආදියේ ප‍්‍රමාණය මෙතෙකැයි කියා කියන්න බැහැ. ඒ සියල්ල ෆේස්බුක් ආයතනයේ දත්ත සේවා පරිගණකවල තැන්පත් වෙනවා. මේ වන විට මේ පරිගණකවල තැන්පත්ව ඇති පරිශීලක දත්ත ප‍්‍රමාණය ‘පෙටාබයිට්’ 300ක් පමණ වෙනවා. පෙටාබයිට් එකක් කියන්නේ ගිගාබයිට් මිලියන 1ක ප‍්‍රමාණයක්. ලෝකයේ භාවිත වන භාෂාවන්ගෙන් වගේම පැරණි, අභාවිත භාෂාවන් පවා මෙහි අඩංගුව පවතිනවා. මේ නිසා සමස්ත මිනිස් වර්ගයාගේ විශාලතම ලේඛන එකතුව ෆේස්බුක් ලෙසත් ඇතැමුන් හඳුන්වනවා. 

ෆේස්බුක් වර්ධනය 

සෑම මිනිත්තු 15කටම වරකත් ෆේස්බුක් සමග එකතු වන පරිශීලක සංඛ්‍යාව 7,246ක් පමණ වන බව ගණන් බලා තිබෙනවා. 

පෝස්ට් දමන්න හොඳම වෙලාව 

ෆේස්බුක් භාවිත කරන ඔබට එයට පෝස්ට් එකක් දමන්න වෙලාවක් කලාවක අවශ්‍ය නැති බව ඇත්ත. නමුත් ෆේස්බුක් ආයතනයම කියන විදියට ඒක එහෙම නෙවෙයි. ඔවුන් පවසන්නේ රෑ 10ත් 11ත් අතර කාලයේ දමන පෝස්ට්වලට 88% ක වැඩි අවධානයක් ලැබෙන බවයි. ඒ වගේම ප‍්‍රශ්නාර්ථයකින් අවසන් වන පෝස්ට්වලට 162% ක වැඩි අවධානයක් ලැබෙන බවත් ඔවුන් සොයාගෙන තිබෙනවා.

වැඩියෙන්ම බෙදාහදා ගැනීම් 

ෆේස්බුක් වෙබ් අඩවියේ වැඩියෙන්ම හුවමාරු වෙන්නේ මොනවාද? පින්තූර කියා බොහෝ දෙනෙක් හිතුවොත් ඇත්තටම ඒක එහෙම නෙවෙයි. වැඩියෙන්ම හුවමාරු වෙන්නේ වීඩියෝ. ඒ වගේම 2014 වසරේ දී පමණක් ෆේස්බුක් පරිශීලකයන් දිනකට වීඩියෝ බිලියන 1 කට වඩා නරඹා තිබෙනවා. වර්තමානයේ එම ප‍්‍රමාණය දිනකට බිලියන 4කටත් වඩා වැඩියි.

සකර්බර්ගේ බොරුව 

ෆේස්බුක් නිර්මාණය කළ මාර්ක් සකර්බර්ගේ විස්තර තියෙන තැන සඳහන් වෙන්නේ ඔහු හාවර්ඞ් සරසවියේ පරිගණක විද්‍යාව හදාරා උපාධියක් ලබා ගත් ශිෂ්‍යයකු බවයි. නමුත් ඒක බොරු කතාවක්. ඇත්තටම ඔහු එයින් උපාධියක් ගත්තේ නැහැ. ෆේස්බුක් ආයතනයේ වැඩකටයුතු අධික වීම නිසා ඔහුට එයින් ඉවත් වන්නට සිදු වුණා.

ෆේස්බුක් හොරකම් 

ෆේස්බුක් නිසා සොරකමකට ලක් වූවන්ගේ සංඛ්‍යාව බොහොමයි. බොහෝ දෙනෙක් තමන් ඒ මොහොතේ සිටිනා ස්ථානය දක්වා ‘ස්ටේටස්’ යාවත්කාලීන කරන්නට පුරුදුව සිටිනවා. මෙයින් ප‍්‍රයෝජනය ගන්නා සොරු එම පුද්ගලයන්ගේ නිවාස කොල්ල කනවා. ලොව පුරා මංකොල්ලකරුවන්ගෙන් 80%ක්ම ෆේස්බුක් ස්ටේටස් පරීක්ෂා කරන බව සොයා ගෙන තිබෙනවා.

ෆේස්බුක් අපරාධ 

ලොව වටා සිදුවන අපරාධවලින් 40%ක්ම ෆේස්බුක් සමග සම්බන්ධයක් ඇති බවට සොයාගෙන තිබෙනවා. ෆේස්බුක් නිසා හදුනාගත් පුද්ගලයන් අතින් මිය යන සංඛ්‍යාව ද දිනෙන් දින වැඩි වන බවට වාර්තා ලැබෙනවා. මිනිසුන් ඝාතනය කිරීමේ මානසික උන්මාදයකින් පසුවන්නන් ඒ සඳහා ගොදුරු සොයාගැනීමේ ඉල්ලමක් ලෙස ෆේස්බුක් භාවිතා කරනවා.

තහනම් රටවල් 

ඇතැම් රටවල් ස්ථිර ලෙසත්, ඇතැම් රටවල් තාවකාලික ලෙසත් ෆේස්බුක් තහනම් කොට තිබෙනවා. චීනය, ඉරානය, උතුරු කොරියාව ආදිය ස්ථිර ලෙසම ෆේස්බුක් තහනම් කොට තිබෙනවා. ඊට අමතරව බංග්ලාදේශය, ඊජිප්තුව, ජර්මනිය, ඉන්දියාව, මැලේසියායාව ආදී තවත් රටවල් ගණනාවක් වරින් වර තාවකාලිකව ෆේස්බුක් තහනම් කොට තිබෙනවා.

නිරංජන් චාමින්ද කරුණාතිලක