“දවසක් මම ඇවිද ඇවිද හිටියා ඇතැන්ස්වල පහළ වීදියෙ සොක‍්‍රටීස් එක්ක. පැන්නෙ නැද්ද ඇක්‍රොපොලිස් එක පිටිපස්සෙ ඉඳලා ඉලන්දාරි හය දෙනෙක්! උන් ඉල්ලූ‍වා අපි ළඟ තිබුණු සල්ලි සේරම.’’

”ඉතින්…ඉතින්… ඊට පස්සෙ මොකද වුණේ?’’
”සොක‍්‍රටීස් ඔප්පු කළා ඉතාමත් සරල පැහැදිලි තර්කයක් යොදාගෙන, නපුර කියන්නෙ සත්‍ය වශයෙන්ම ඇත්ත නොදැනීම ය කියලා!’’
”ඊට පස්සෙ?’’
”උං එතුමගෙ නහය කැඩුව!’’
මෙම දෙබස් ඛණ්ඩය මුණගැසෙන්නේ 2000 වර්ෂයේ නිෂ්පාදනය වුණු පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයීය කෙටි නාට්‍යයක ය. කංචුකා ධර්මසිරි විසින් පරිවර්තනය කොට නිෂ්පාදනය වූ නාට්‍යයේ නම ‘දෙයියෝ’ ය. එහි මුල් කෘතිය වුඞී ඇලන් නමැති සුප‍්‍රකට ඇමරිකානු නාට්‍යකරුවාගේ The God නමැති නාට්‍ය පිටපතයි.

සිය නාට්‍ය කෘතියේ අවසානය සොයාගත නොහැකිව ග‍්‍රීක වේදිකාවක අසරණ වන නාට්‍ය රචකයෙකු හා නළුවෙකු පිළිබඳ හාස්‍යය මුසු පුවතකින් සමන්විත කෙටි නාට්‍යයෙහි ඉහත දෙබස හිටිඅඩියේ හමුවන ‘ඩියුක්ස් එක්ස් මැෂිනාවකට’ පින් සිදුවන්නට ගොඩනගාගත් අවසානයක් සමග කතාව ඉදිරියට විකාශනය කරද්දී මුණගැසෙන්නකි. ග‍්‍රීක නළුවා ඒ වන විට සංවාදයේ යෙදී සිටින්නේ කොළඹ කෝච්චියකදී පිහි ඇනුම් කා මියගිය තරුණියක සමග ය. ‘කොළඹ විතරක් නොව කොහෙත් ඔහොම තමයි’ යනුවෙන් නළුවා ප‍්‍රචණ්ඩත්වයේ අතීතය පැහැදිලි කරන්නේ ඉහත පුවත සමගිනි.

සත්‍ය ඉතිහාසය තුළ ‘නහය කැඞීමකින්’ කෙළවර නොවූ සොක‍්‍රටීස්ගේ ජීවිතය කෙළවර වූයේ හලාහළ විෂක් පානය කරන්නට බලකෙරුණු මරණයකිනි. කෙසේ වෙතත්, කිසිදු විටෙක නොනැසී ගිය, ඔහු හා සමග ඔහුගේ ශිෂ්‍ය ප්ලේටෝ සහ ප්ලේටෝගේ ශිෂ්‍ය ඇරිස්ටෝටල් ගෙන ආ දාර්ශනික ධාරණාවන්, පසුකාලීනව ප‍්‍රමුඛ බටහිර දාර්ශනික න්‍යායන් ලෙස හඳුනාගනු ලැබූ අතර මෙම තිදෙන ග‍්‍රීක දර්ශනයේ ‘මහා තිදෙන’ (The big three) ලෙස නම් කරනු ලැබූහ.

ඉහත දෙබසෙහි කියැවෙන පරිදිම සොක‍්‍රටීස් සිය සිසු පිරිස සමග වැඩි වශයෙන් වාදවිවාද කරමින් සිටියේ ඇතැන්ස් වීදිවල ය. ඔහු ‘වීදි කොණ දාර්ශනිකයා’ ලෙස ද හඳුනාගනු ලැබෙයි. සොක‍්‍රටික දර්ශනය ඔහු ලියූ පොතපත තුළින් මුණ නොගැසෙන අතර ඔහු සිදු කළේ නිරන්තරව ප‍්‍රශ්න මතු කරමින් අනේක විධ දාර්ශනික චින්තාවන් පහළ වීමට හා ඒ ගැටීමට ඉඩ සැලැස්වීමයි. අවසානයේ මරා දැමිය යුතු වරදක් ලෙස පාලකයා දුටුව ද ඔහුගේ මතවාද හා සාකච්ඡා එකිනෙක ගැටෙමින් විත්, යළි ප‍්‍රශ්න කෙරෙමින් විත්, නව්‍ය අදහස් හා එක්ව, ප්ලේටෝගේ ‘ජනරජය’ සහ ඇරිස්ටෝටල්ගේ ‘කාව්‍ය ශාස්ත‍්‍රය’ ඇතුළු කෘති හා අදහස් සමුදායන් ඔස්සේ වර්තමාන දාර්ශනික සාකච්ඡාව දක්වාම වැඞී නැගෙමින් පැමිණ ඇත.

සොක‍්‍රටීස්ගේ සීමා යළි ප‍්‍රශ්න කෙරෙමින් ප්ලේටෝනික දර්ශනය බිහිවන්නේත්, ප්ලේටෝ විමසමින් ඇරිස්ටෝටලියානු දර්ශනය බිහිවන්නේත්, අදත් දර්ශනය මතු නොව කලා ඉතිහාසය හා සෞන්දර්ය විද්‍යාව ආදි විෂයයන් බැඳුණු කලාප ගණනාවක් (මෙන්ම හා බාහිරව ද* තුළ ඒ සාකච්ඡා කෙරෙන්නේත් එක්තරා මූලික එකඟතාවක් හෝ පිළිගැනීමක් මෙන්ම ඇගැයීමක් මේ ‘මහා තිදෙන’ හමුවන සමයේ පටන්ම හඳුනාගත හැකිවන බැවිනි. ඒ ගුරුවරයා ප‍්‍රශ්න කිරීමට, විමසීමට ශිෂ්‍යයාට ලැබෙන අයිතියයි!

දැන් අපට ඉන් වසර දහස් ගණනකට පසු මෙරටින් හමුවන ‘බිහිසුණු’ දැන්වීමක් විමසිය හැක.
‘‘විද්‍යාර්ථියනි, ඔබට ගුරුවරයාගෙන් ලැබෙන අවවාදය පැදකුණු කරමින් පිළිගන්න. කිසිදා ගුරුවරයාගෙන් ලැබෙන අවවාදයට ගැටෙන්න යන්න උත්සාහ නොකරන්න. එසේ ගැටුණු සිතක් මොහොතකට හෝ ඇති වුවහොත් එය තමා තුළම ඇති වූ මහා පරිහාණියක් ලෙසම දකින්න. මිහිරි ලෙසින් හෝ දැඩි බවින් ඔබට ලැබෙන අවවාද සියල්ල මල් කළඹක් හිස් මුදුනේ පැළඳ ගන්නාක් මෙන් මහත් සතුටින් දරාගන්න. එය ඔබේ ජීවිතයේ ඉදිරි ගමනට ආශීර්වාදයක් වේවි!’’

මෙය ළදරු පාසලක හෝ ප‍්‍රාථමික පාසලක අලවා තිබුණු දැන්වීමක් නොවේ. මධ්‍යකාලීන දේවධර්ම ශාස්ත‍්‍රාලයක මුණගැසී ඇති දැන්වීමක පරිවර්තනයක් ද නොවේ. සෞන්දර්ය කලා විශ්වවිද්‍යාලයේ නර්තන රංගකලා හා ඉතිහාසය අධ්‍යයනාංශයේ අංශාධිපතිවරයා විසින් 2016 මාර්තු 18 දාතමින් යුතුව සිය දැන්වීම් පුවරුවක අලවා තිබුණු දැන්වීමකි!

රංගකලා ඉතිහාසය සත්‍ය වශයෙන්ම සේවනය කරන අධ්‍යයනාංශයක් නම් ඉහත ‘මහා තිදෙන’ ඇතුළු ග‍්‍රීක ගුරු-සිසු පරපුරත්, වෙනත් කලා ඉතිහාස කලාපවල ගුරු-සිසු වාද විවාදත් මුණගැසීම අනිවාර්ය විය යුත්තකි. ‘අවවාද’ පිළිපදිමින් ගුරුවරයා අනුයන ආයතනයක් විශ්වවිද්‍යාලයක් නොව ප‍්‍රාථමික පාසලක් වුව නොවනු ඇත. ඉතිහාසය අපට පහදාදී ඇත්තේම වඩාත් දියුණු, යථාවත්, සාර්ථක සංවාද වෙත සමාජය පිළිපැන ඇත්තේම ප‍්‍රශ්න කිරීම මත පදනම්ව බවයි. ගුරුවරයාගේ අදහස් අවවාද හිස්මුදුනින් පිළිගන්නා තැනක වී නම් අපට සිදුහත් මුණගැසෙනු ඇත්තේ ගෞතම බුදුන් ලෙස නොව නිගණ්ඨනාථ පුත්ත හෝ මක්ඛලිගෝසාල පසෙකින් වාඩිවී සිටින්නෙකු ලෙස පමණ ය. එනිසාම තමන් කියූ පමණින් පිළි නොගන්නා ලෙස ගෞතම බුදුන්වහන්සේ නිරතුරුව දේශනා කළ බව බුද්ධ චරිතය දෙස් දෙන බව තතු විමසන්නකුට සොයා ගැනීම අපහසු නැත. ගුරුවරයා විමසීම හා නව අදහස් නිපදවීම පිළිබඳ පෙරදිග හා අපරදිග උදාහරණ ‘මහා තිදෙන’ සහ ‘ගෞතම බුද්ධ’ ආශ‍්‍රිතව වුව වටහාගැනීම ඉහත දැන්වීමෙහි ඇති බිහිසුණු පසුගාමීත්වය තේරුම් ගැනීමට ප‍්‍රමාණවත් ය.

කෙසේ වෙතත්, දැන්වීමක් ලෙස සෞන්දර්ය කලා විශ්වවිද්‍යාලයක දැන්වීම් පුවරුවකට ආ ඉහත ප‍්‍රකාශය සෞන්දර්ය අධ්‍යාපනය මූලිකව මෙරට වැඩිමනත් විශ්වවිද්‍යාල, පාසල් හා කලායතන පද්ධති තුළත්, ඉන් බාහිරව, අඩුවැඩි වශයෙන් සමස්ත උසස් අධ්‍යාපන හා පාසල් අධ්‍යාපන පද්ධතිය තුළත් හමුවන බිහිසුණු තත්වයකි. එය දැන්වීම් ආකාරයෙන්ම නිර්භයව ප‍්‍රකාශ කිරීම මගින් සෞන්දර්ය අධ්‍යාපන කලාපවල එහි ඇති පිළිගන්නාසුලූ ස්වභාවය මොනවට පැහැදිලි වෙයි. සෞන්දර්ය අධ්‍යාපනය වඩාත් සුඛිත තත්ත්වයක් වෙත කැඳවාලමින් අපගේ කලා භාවිතාවන් වඩාත් පොහොණි කලාපයන් වෙත කැඳවාගෙන යා යුතු නම් අප වහ වහා මෙම ගුරු වන්දනා ස්වරූප සුණු කළ යුතුම ය!
පන්ති හා දේශන කෙළවර ගුරුවරයාට වැඳ නමස්කාර කිරීමෙන් වටපාටාවට විද්‍යාමන වන මේ ගුරු වන්දනාව ගුරුවරයාගේ සකලවිධ අඩන්තේට්ටම් හා අපචාර ඉවසාගෙන සිටීම තෙක් විහිද ඇති බව සෞන්දර්ය අධ්‍යාපන කලාප විමසන්නනෙකුට හඳුනාගැනීම අපහසු නැත. ප්ලේටෝ ප‍්‍රශ්න කළ ඇරිස්ටෝටල් කෙනෙකු හෝ මක්ඛලිගෝසාල හැර ගිය සිදුහත් කෙනෙකු නොවන ‘වැඳ අවවාද පිළිගන්නා ගෝලයා’ යළි සිය වාරය පැමිණි පසු නිර්මාණය කරන්නේ එම චක‍්‍රයම මිස අන් කවරකුදු නොවේ. කලාව සම්බන්ධ දාර්ශනික සාකච්ඡාව, කලා ඉතිහාසය ලිවීම හා ඇගයීම, කලා භාවිතය ඇතුළු සියල්ලම වක‍්‍ර මාර්ගයකම යමින් යළි යළිත් නව්‍ය කලාප වෙත නොගොස් ‘එකතැන පල් වීම’ මේ වන්දනයේ අවසන් ඛේදවාචකයයි.

අප කටයුතු කළ යුත්තේ ගෝලයන් තනා, අප අනුගමනය කරමින්, වඳිමින් දුවන පරපුරක් තනන්නට නොවේ. වඩාත් සාධනීය සාකච්ඡාවන් ඔස්සේ යමින්, අප ප‍්‍රශ්න කරමින් නැගෙන විද්‍යාර්ථීන් තනන්නට ය. ඒ සරිකර ගැනීම වෙනුවෙන් හලාහළ විෂ බඳුනක් වුව අත දැරීමට අප බිය නොවිය යුතු ය! නාසය කඩා දමන්නට ‘ඇක්‍රොපොලිස’ පිටුපසින් පනින මැරයන්ට වුව එරෙහිව සිටගත යුතු ය!

ප‍්‍රියන්ත ෆොන්සේකා

අනිද්දා